بررسی تنوع مرفولوژیک و میزان عصاره خشک ریشه در اکوتیپ‌های مختلف شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra L.) در پنج استان کشور

این تحقیق به منظور بررسی صفات مرفولوژیک در 12 نمونه شیرین بیان جمع­آوری شده از پنج استان­ کرمانشاه، خراسان رضوی، خراسان شمالی، گلستان و فارس انجام شد. همچنین تأثیر اندازه ریشه در دو قطر کمتر از یک سانتی­متر و بین یک تا دو سانتی­متر بر میزان ماده خشک و عصاره محلول در آب نمونه­های جمع­آوری شده، بررسی شد. برای تعیین وزن عصاره خشک ریشه­ها از روش مسراسیون استفاده شد، سپس درصد ماده خشک باقیمانده هر یک از نمونه­ها که نشانگر میزان عصاره خشک محلول در آب است، محاسبه شد. تجزیه آماری داده‌های مربوطه در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. صفات مرفولوژیک مورد بررسی در مناطق مختلف تفاوت معنی­داری نشان دادند (01/0p<). مقایسه مقادیر به‌دست آمده از وزن خشک ریشه­های شیرین‌بیان (93/49-07/42%) در دو قطر مختلف اختلاف معنی­داری نشان نداد (05/0p>)، ولی تفاوت عصاره محلول برای دو اندازه مختلف ریشه در مناطق مختلف معنی­دار بود (01/0p<). بیشترین درصد عصاره آبی در مناطق دشمن زیاری (25/20%) و عراقی­محله (19%) گزارش شد. مقدار ضریب همبستگی رابطه معنی­داری بین صفات مرفولوژیک و میزان ماده خشک و عصاره محلول شیرین بیان نشان نداد (05/0p>)، ولی عوامل اقلیمی و خاکی بر میزان عصاره­ محلول در آب مؤثر بودند. تجزیه خوشه­ای برای صفات مرفولوژیک، اکوتیپ­ها را به چهار گروه مجزا تقسیم کرد که نشان‌دهنده تأثیر عوامل محیطی و ژنتیکی بر تفاوت­های مشاهده شده در گیاهان مناطق مختلف است. بهترین مناطق مورد بررسی از نظر درصد ماده خشک و عصاره محلول در آب، چهار منطقه دشمن­زیاری، عراقی محله، کوه­سرخ و ده­سرخ بودند که می‌توان این مناطق را به‌عنوان اکوتیپ­های برتر معرفی کرده و در روند اهلی‌سازی مورد توجه قرار داد.